یکی از فعالیت‌های رایج در صنایع چوبی، شاپان کاری چوب است. با استفاده از شاپان کاری روی چوب می توان رنگ‌های مختلفی را روی سطح چوب ایجاد کرد. در این مقاله همه آنچه که شما باید درباره شاپان کاری بدانید، ذکر شده است. از شما دعوت می کنیم تا انتهای این نوشته با هوم سرویز همراه باشید.
شاپان چیست؟
شاپان یا شاپون یک نوع آستر است که طیف‌های مختلف رنگ قهوه‌ای را دارا می‌باشد و از آن برای تغییر رنگ چوب استفاده می‌شود. شاپان از قیر تصفیه شده ساخته می‌شود و غالبا در ظرف‌های یک کیلویی و گالنی در رنگ‌فروشی‌ها به فروش می‌رسد. رنگ‌های گردویی و فندقی پرطرفدارترین و پرکاربردترین رنگ‌های شاپان هستند که از گذشته تا کنون در صنایع چوبی بسیار مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در واقع با استفاده از شاپان می‌توان این نوع رنگ‌ها را تولید کرد. از طرفی، اگر نیاز به استفاده از هم رنگی‌ها روی سطوح روشن مانند چوب نراد موجود باشد، قبل از اینکه همرنگی اعمال شود، غالبا از شاپان به عنوان آستر اولیه استفاده می‌شود تا سطح چوب بهتر و یکنواخت‌تر رنگ بگیرد.
شاپان در دو نوع قهوه‌ای و مشکی در بازار موجود است. اما هر دوی این رنگ‌ها بسیار تیره هستند و به همین دلیل تشخیص آن‌ها کمی دشوار است. برای این منظور باید به نوشته روی قوطی شاپان توجه کرد. علاوه بر آن، در نور آفتاب نیز می‌توان به سادگی شاپان قهوه‌ای و مشکی را از هم تشخیص داد. رایج‌ترین کاربرد شاپان در صنایع چوبی است؛ اما از آن برای پتینه کاری و کهنه کاری سفال نیز استفاده می‌شود.
روش تهیه شاپان
برای استفاده از شاپان روی سطوح چوبی باید ابتدا آن را با استفاده از مشتقات نفتی، مانند نفت، تینر روغنی، گازوئیل یا بنزین رقیق کرد؛ زیرا شاپان در این مشتقات به سادگی حل می‌شود. اما بهترین حلال شاپان که اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنزین است. شاپان جذب چوب شده و باعث ایجاد لایه روی سطح آن نمی‌شود. در این صورت حلال آن باید فرار باشد و تبخیر شود. به همین دلیل غالبا از بنزین برای رقیق کردن آن استفاده می‌شود؛ زیرا بنزین با سرعت بالاتری نسبت به حلال‌هایی مانند نفت و گازوئیل تبخیر می‌شود. این حلال‌ها مدت زمان زیادی روی سطح چوب باقی می‌مانند و در این صورت غالبا سطح چوب چرب می‌شود. در این حالت، زمانی که رنگ‌های فوری روی سطح چوب مورد استفاده قرار بگیرند، چسبندگی بین رنگ و چوب ایجاد نخواهد شد و پس از مدتی رنگ پوسته می‌شود.
از طرفی، حل کردن شاپان در نفت و گازوئیل مشکل‌تر است و در واقع نمی‌توان یک شاپان تیره توسط این حلال‌ها تهیه کرد. به همین دلیل بنزین بهترین حلال برای شاپان محسوب می‌شود.
برای تهیه شاپان با استفاده از بنزین، در ابتدا باید مقداری بنزین را در ظرف مورد نظر ریخته و به تدریج شاپان را به آن اضافه کنید. اضافه کردن شاپان باید کم‌کم صورت گیرد و با هربار اضافه کردن، باید ترکیب را به‌خوبی به‌هم بزنید تا شاپان به طور کامل در بنزین حل شود. این موضوع در شاپان کاری چوب اهمیت زیادی دارد. برای این منظور، توجه داشته باشید که هرچه نسبت بنزین به شاپان بیشتر باشد، رنگ شاپان روشن‌تر می‌شود و برعکس؛ هرچه نسبت شاپان به بنزین بیشتر باشد، رنگ به دست آمده تیره‌تر خواهد بود. در اغلب موارد، شاپان‌های مشکی پس از رقیق‌شدن در بنزین به رنگ گردویی در می‌آیند و شاپان‌های قهوه‌ای نیز رنگ فندقی را تشکیل می‌دهند. گرچه شما می‌توانید با اضافه کردن کمی رنگ روغنی اخرایی یا قرمز، یک آستری فندقی داشته باشید. همچنین می‌توانید از سایر رنگ‌های جوهری نیز در شاپان برای ایجاد طیف‌های رنگی مختلف، طبق سلیقه خودتان استفاده کنید.
در تهیه شاپان توجه داشته باشید که اگر مدتی از تهیه آن گذشته باشد، غلظت آن زیاد شده و به تدریج سفت می‌شود. در این صورت، برای رقیق کردن آن می‌توانید بنزین به آن اضافه کرده و درب آن را ببندید. پس از گذشت یک روز شاپان نرم می‌شود و در این صورت به‌راحتی با هم زدن، در بنزین حل خواهد شد.
نحوه اجرای شاپان کاری چوب
قبل از اجرای شاپان شما باید به خوبی، سطح چوب مورد نظر خود را پرداخت کرده و صیقلی کنید. در صورتی که در برخی قسمت‌ها پرز وجود داشته باشد، پس از اجرای شاپان آن قسمت‌ها تیره‌تر شده و در آن قسمت‌ها لکه ایجاد می‌شود. از طرفی، توجه داشته باشید که بتونه‌های مل و سریش نیز شاپان را به خود جذب می‌کنند و در اجرای شاپان تیره‌تر خواهند شد. برای رفع این مشکل نیز شما می‌توانید به مقدار خیلی کم به بتونه خود چسب چوب اضافه کنید. با این کار، وجود چسب چوب مانع جذب شاپان روی سطح چوبی می‌شود و این نواحی به رنگ روشن باقی می‌مانند. شما می‌توانید در بتونه کمی از چسب چوب استفاده کنید؛ اما در سایر قسمت‌ها نباید هیچ چسب چوبی روی سطح وجود داشته باشد.
اجرای شاپان روی سطوح چوبی، با سه روش مختلف انجام می‌شود:
1. اجرای شاپان روی سطوح چوبی با استفاده از پارچه
در این روش شما باید از پارچه‌های نخی و پنبه‌ای برای ایجاد آستری به صورت مالشی روی سطح چوب استفاده کنید. همانطور که احتمالا می‌دانید در سطح چوب پرزهای متعددی با نام خلل و فرج وجود دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود برای اجرای شاپان از پارچه‌هایی استفاده کنید که کمترین میزان پرز را داشته باشد.
برای شروع شاپان کاری روی چوب با استفاده از پارچه، در ابتدا باید دستمال نخی یا پارچه خود را به داخل محلول شاپان بزنید و از یک طرف کار شروع به مالش شاپان روی سطح چوب کنید. پس از آن باید به سرعت شاپان را روی سطح چوب پخش کنید. سپس با استفاده از یک دستمال خشک اضافه‌های شاپان موجود روی سطح چوب را برداشته و آن را یکدست کنید. در این میان، توجه داشته باشید که شاپان کاری روی چوب‌های نرم به دقت بیشتری نیاز دارد، زیرا با تکرار شاپان کاری و برگشتن روی منطقه‌ای که شاپان‌کاری شده است، آن منطقه تیره‌تر خواهد شد.
در صورتی که در چوب‌های سخت مانند چوب ون می‌توان از سنباده‌های نرم مانند سنباده 220 برای روشن کردن رنگ شاپان استفاده کرد. اما در این چوب‌ها به دلیل اینکه شاپان کمتری جذب چوب می‌شود، نمی‌توان برای تیره‌تر کردن چوب از شاپان‌های تیره استفاده کرد. به همین دلیل برای تیره‌تر کردن این چوب‌ها باید سطح کار را در مرحله آخر سنباده کاری کمی زبر کرد؛ به عنوان مثال می‌توان از سنباده‌های زبرتر مانند سنباده 120 استفاده کرد.
2. اجرای شاپان روی سطوح چوبی با استفاده از قلمو
از دیگر روشهای شاپان‌کاری می‌توان به استفاده از قلمو برای این منظور اشاره کرد. در این روش، بنزین و قیر شاپان با دست شما هیچ برخوردی نخواهد داشت و در این‌صورت مسائل بهداشتی و سلامتی بهتر رعایت می‌شوند. اما در برابر، غالبا در استفاده از قلمو برای شاپان‌کاری، رد قلمو روی سطح باقی می‌ماند و در این‌صورت ممکن است قسمتی از سطح تیره‌تر و یا روشن‌تر شود. در این‌صورت شما می‌توانید از یک تکه پارچه تمیز برای پاک‌کردن رد قلمو و یا برای پاک‌کردن دورنگی‌های ایجادشده روی سطح چوب استفاده کنید.
از طرفی، شما می‌توانید در شاپان رقیق شده، مقداری پارافین اضافه کنید و در این صورت ایجاد خطوط قلمو به حداقل می‌رسد. در نتیجه، می‌توان گفت اجرای شاپان کاری با استفاده از قلمو کار مشکل‌تری است و به مهارت بالایی نیاز دارد. به همین دلیل غالبا توصیه می‌شود که توسط متخصص این کار انجام شود.
برای ساخت کمد دیواری شما می توانید به هوم سرویز مراجعه کنید و سفارش خود را به این گروه حرفه ای بسپارید.
3. اجرای شاپان روی سطوح چوبی با استفاده از پیستوله
شما می‌توانید در شاپان کاری چوب از پیستوله نیز استفاده کنید؛ اما توجه داشته باشید که با استفاده از پیستوله نمی توانید به سادگی کنترل درست و دقیق در زمان اجرای آن داشته باشید. در این صورت می‌توان گفت که با استفاده از پیستوله در اغلب موارد کار شاپان کاری اصولی و درست انجام نمی‌شود. همچنین در هنگام استفاده از پیستوله خطر انفجار در پاشش شاپان وجود دارد؛ زیرا شما با استفاده از پیستوله بنزین را در هوا ترکیب می‌کنید و در این صورت ایجاد کوچک‌ترین جرقه یا حتی حرارت می‌تواند باعث ایجاد یک انفجار باشد.
نکات مورد توجه در شاپان کاری چوب
- همانطور که گفته شد، شاپان یک آستر است که برای تغییر رنگ چوب به طیف رنگ‌های قهوه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما شاپان خاصیت محافظتی روی سطح چوب ندارد و به همین دلیل شما نمی‌توانید از شاپان به عنوان یک رنگ نهایی استفاده کنید و در واقع استفاده از شاپان به تنهایی روی سطح کار کافی نیست. در این صورت اگر از سایر رنگ‌ها روی شاپان استفاده نکنید، با قرار گرفتن این سطح در مقابل نور خورشید، شاپان به طور کامل تبخیر شده و از بین می‌رود. حتی در صورتی که سطح در مقابل نور خورشید هم قرار نداشته باشد، پس از مدتی رنگ شاپان کمرنگ خواهد شد.
- سنباده کاری روی سطح چوب باید قبل از شاپان کاری و کاملا در جهت الیاف چوب انجام شود. در غیر این صورت با وجود کوچک‌ترین خز و خش در جهت خلاف الیاف چوب، پس از شاپان کاری کاملا مشخص خواهد بود. همچنین سنباده کشیدن در جهت خلاف الیاف چوب می‌تواند باعث شکستگی و به وجود آمدن پرز شود که وجود این پرزها باعث می‌شوند که آن قسمت‌ها تیره‌تر دیده شود.
- شاپان و بنزین دو ماده نفتی هستند که آلودگی دارند و برای سلامتی انسان نیز مضر محسوب می‌شوند. به همین دلیل در صورت امکان شما می‌توانید از رنگ‌های گیاهی و سالم روی سطح چوب استفاده کنید که اجرای آن‌ها نیاز به تخصص و مهارت بالایی ندارد.
- شاپان یک ماده روغنی است که توسط بنزین رقیق می‌شود. به همین دلیل شما نمی‌توانید شاپان را با سیلر یا کیلر به عنوان همرنگی ترکیب کنید. در غیر این صورت، رنگ خراب و بریده بریده می‌شود و قابل استفاده نخواهد بود. اما برای اینکه شاپان روشن‌تری داشته باشید می‌توانید ابتدا روی سطح چوب را سیلر کشیده و سپس شاپان را روی آن بکشید. با این کار، شاپان جذب چوب نخواهد شد و تغییر رنگ کمتری ایجاد می‌شود.
- حلال شاپان بنزین است که همین مسئله باعث پرخطر بودن کار با شاپان می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام کار با این ماده از پوشیدن لباس‌هایی که باعث ایجاد الکتریسیته ساکن و در نتیجه آن، باعث ایجاد جرقه می‌شوند، خودداری کنید. همچنین توصیه می‌شود از دستمال و از روش مالشی برای اجرای شاپان استفاده کنید؛ زیرا استفاده از پیستوله بسیار خطرناک است.
- برای تنفس سالم، هنگام کار با شاپان از ماسک و تهویه مناسب استفاده کنید. علاوه بر آن برای جلوگیری از برخورد بنزین و شاپان با پوست دست توصیه می‌شود از دستکشهای مناسب استفاده کنید.
ساخت انواع وسایل چوبی با هوم سرویز
شما می توانید برای سفارش ساخت انواع وسایل چوبی مانند کمد و کابینت یا سفارش شاپان کاری چوب از تیم هوم سرویز بخواهید تا این کار را برای شما انجام دهند تا جذاب ترین و بهترین وسایل چوبی را در منزل خود داشته باشید و از وجودشان لذت ببرید. پس برای سفارش ساخت وسایل چوبی به هوم سرویز مراجعه کنید و از تخصص و تجربه این تیم حرفه ای استفاده کنید.
