بلک فرایدی یا جمعه سیاه چه روزی است؟ از تاریخچه تا دوشنبه سایبری

احتمالاً این روز‌ها و در حال گشت و گذار در اینترنت نام بلک فرایدی را شنیده‌اید و چشم‌تان به حراجی‌هایی که با این اسم محصولات خود را به فروش می‌گذارند، افتاده است. «بلک فرایدی» یکی از بزرگترین رویداد‌های حراج ویژه در سراسر جهان است که در آن کالا‌ها با تخفیف و افت قیمت بسیار زیادی مواجه می‌شوند. این رویداد در گذشته محدود به کشور‌های منطقه آمریکای شمالی بود اما کم کم به سایر نقاط دنیا نیز سرایت کرد و امروزه حتی در ایران هم وجود دارد. اگر دوست دارید بدانید که بلک فرایدی و تاریخچه آن چیست و چرا در این روز همچین رویداد‌ها و حراجی‌های بزرگی برگزار می‌شود، با هوم سرویز همراه باشید.

فهرست مطالب

• تاریخچه بلک فرایدی
• پنجشنبه سیاه
• بلک فرایدی و فلسفه‌ آن
• خشونت در روز جمعه سیاه
• دوشنبه سایبری (Cyber Monday)
• بلک فرایدی در ایران و دیگر نقاط جهان

بلک فرایدی یا جمعه سیاه به روز بعد از جشن شکرگزاری (Thanksgiving) در آمریکا گفته می‌شود. جشن شکرگزاری خود یکی از بزرگرترین اعیاد و تعطیلات آمریکایی‌ها است که هر ساله در آخرین پنجشنبه‌ ماه نوامبر برگزار می‌شود. بلک فرایدی رسماً روز آغاز آیین خرید برای کریسمس و سال نو محسوب می‌شود. این روز بر خلاف عید شکرگزاری تعطیل رسمی نیست؛ اما بسیاری از شرکت‌ها و اداره‌ها به کارکنان و کارمندان خود اجازه می‌دهند که در این روز مرخصی گرفته و به خرید سال نو مشغول شوند.

بلک فرایدی رسماً شلوغ‌ترین روز برای فروشندگان و فروشگاه‌های بزرگی همچون والمارت محسوب می‌شود. در بلک فرایدی مغازه‌ها و فروشگاه‌ها کار خود را قبل از ساعت 4 صبح آغاز می‌کنند و مردم نیز در این ساعت برای خرید به این مکان‌ها هجوم می‌آورند. حتی بسیاری از مردم از روز قبل جلوی در فروشگاه‌های بزرگ می‌خوابند تا اولین نفری باشند که بتوانند در بلک فرایدی وارد آن جا شوند. همین تمایل شدید و زیاد مردم به خرید این روز موجب شده برخی از ایالت‌های آمریکا همانند کالیفرنیا، بلک فرایدی را نیز به تعطیلات رسمی خود اضافه کنند.

تاریخچه بلک فرایدی

تاریخ پیدایش روز بلک فرایدی به عنوان بزرگترین حراجی سال به قرن بیستم باز می‌گردد؛ اما خود نام «بلک فرایدی» قدمت طولانی‌تری دارد. سالیان سال یا حتی قرن‌هاست که از صفت و لفظ «سیاه» برای وصف رویداد‌های نحس و بدشگون استفاده می‌شود. این قضیه و باور در رابطه با فرهنگ آمریکایی نیز صادق است و از این صفت مخصوص روز‌هایی بود که مصیبت‌های بزرگ و عظیمی رخ داده بود. اصطلاح و عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا در 24‌ام سپتامبر سال 1869 اشاره دارد.

پس از اتمام جنگ داخلی آمریکا (که میان دو جبهه‌ ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا رخ داده بود) نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. در این دوران ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از معامله‌گران و زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد (Jay Gould) و جیمز فیسک (James Fisk) به واسطه خریدهای عمده در مدت زمانی کم، انحصار موقت طلا را به دست آوردند. بدین ترتیب آن‌ها از این راه توانستند سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، به اشتباه حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در آخر سرمایه‌گذاران از ترس دیگر معامله نمی‌کردند و زندگی بسیاری از مردم نیز نابود شد. از این پس از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.

اما اولین باری که از عبارت «بلک فرایدی» استفاده شده به مقاله‌ای در سال 1951 و به مجله Factpry Management and Maintenance برمی‌گردد. همین مجله سال بعد نیز دقیقاً از همین عبارت برای توصیف روز پس از عید شکرگزاری استفاده کرد. اما جالب است بدانید که استفاده از این اصطلاح در آن سال‌ها هیچ ربطی به حراجی‌ها و خرید و فروش‌هایی که امروز این عبارت را با آن‌ها می‌شناسیم نداشت. در واقع، تعداد زیادی از کارگران در آن سال‌ها، به بهانه‌ی بیماری مرخصی می‌گرفتند و از رفتن به کارخانه پس از یک روز تعطیل رسمی امتناع می‌کردند. بدین شکل آن‌ها تعطیلاتی چهار روزه داشتند (پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه). در همان سال‌ها پلیس فیلادلفیا و راچستر هم از اصطلاح جمعه سیاه استفاده کرد. ترافیکی که با شروع فصل خرید کریسمس در خیابان‌ها ایجاد می‌شد، حکم مصیبت و مشکلی بزرگ را برای نیروی پلیس داشت که به استفاده از اصطلاح جمعه و شنبه سیاه منجر شد. پس از مدتی که مدیریت ترافیک راحت‌تر شد، کارشناسان روابط‌ عمومی اصطلاح‌هایی همچون Big Friday و Big Saturday را برای روزها پیشنهاد کردند که البته با استقبال چندانی مواجه نشد و کسی آن‌ها را به کار نمی‌برد.

با گذشت زمان و در دهه‌های بعدی استفاده از اصطلاح بلک فرایدی زیاد شد و این عبارت در جاهای بیشتری به چشم می‌خورد. در این میان روزنامه‌ها و رسانه‌های معتبری همچون فیلادلفیا اینکوایر و نیویورک‌تایمز نقشی اساسی در جا افتادن این اصطلاح در بین مردم داشتند. برای مثال در نوامبر 1975 نیویورک تایمز از عبارت جمعه سیاه برای توصیف شلوغی و ترافیک سنگین جاده‌ها و خیابان‌ها که بابت خرید مردم شکل گرفته بود، استفاده کرد. در نتیجه هرکسی این عبارت را می‌شنید، نه یاد خیابان‌ها و جاده‌های شلوغ بلکه مفهوم «فرصتی عالی برای خرید» برایش تداعی می‌شد.

به غیر از این مورد یکی از دلایلی که باعث همه‌گیر شدن این عبارت به عنوان بزرگترین حراجی سال شد؛ حسابدران و قانون نانوشته‌ میان آن‌ها بود. بر اساس این قانون نانوشته، حسابداران در ترازنامه‌های خود و اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر در بیلان بود. اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد. حسابداران و همینطور فروشندگان معتقد بودند که در تمام طول سال در ضرر و زیان کامل فعالیت می‌کنند اما اولین روز خرید کریسمس برای آن‌ها حکم شروع دوران سود را دارد. برای مثال در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را «بلک فرایدی» یا همان جمعه‌ سیاه نام‌گذاری کردند.

پنجشنبه سیاه

همانطور که پیش‌تر نیز گفتیم فروشگاه‌های آمریکایی با گذشت سال‌ها و افزایش تمایل مردم به خرید در جمعه سیاه،‌ تصمیم گرفتند فروشگاه‌های خود را در ساعت‌های ابتدایی روز باز کنند تا مشتریان با خیال آسوده‌تری خرید کنند. اما این رقابت افراطی میان فروشندگان به‌حدی رسید که آن‌ها حراجی‌های خود را از صبح روز شکرگزاری یعنی یک روز قبل از بلک فرایدی آغاز می‌کردند. اولین بار فروشگاه Kmart که حراجی خود را از یک روز قبل و از ساعت 7 صبح پنجشنبه آغاز کرد. پس از آن نیز بسیاری دیگر از فروشگاه‌ها و فروشندگان از این کار استقبال کردند و از یک روز قبل حراجی‌های خود را آغاز می‌کردند. همین مورد نیز کم کم باعث شد که اصطلاح «پنجشنبه سیاه» کم کم رواج پیدا کند؛ هر چند همزمان بودن آن با روز عیدشکرگزاری باعث شده که این عبارت آن طور که باید مورد استفاده قرار نگیرد و در میان مردم رایج نباشد.

بلک فرایدی و فلسفه‌ آن

فلسفه اصلی بلک فرایدی تخفیف حداکثری بر روی تمامی کالاها و محصولات است. تخفیفی که موجب ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با کمترین هزینه‌ ممکن در آستانه سال نو و خالی شدن انبار فروشگاه‌ها با حاشیه سودی کمتر است. اما در سال‌های اخیر رقابت بین فروشنده‌ها و فروشگاه‌ها به حدی بالا گرفت و به قدری افزایش یافت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. اصطلاح Doorbuster از ترکیب دو کلمه‌‌ Door و Buster شکل گرفته است. کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی «انفجار یا شکستن چیزی» است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند؛ زیرا این کالاها باعث صف کشیدن طولانی مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم بسیاز زیاد جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد یا به اصطلاح انفجار آن‌ها می‌شود.

کالاهای با تخفیف ویژه و فوق‌العاده زیاد همواره یکی از انگیزه‌های اصلی حراج جمعه بوده و مشتریان زیادی را به خود جلب می‌کند. این کالاها عموماً از محصولات بسیار جذاب بازار نظیر گوشی‌های پرچم‌دار، تلویزیون‌های بزرگ، کنسول‌های بازی، آخرین نسل دوربین‌ها و گران‌قیمت‌ترین لباس‌ها هستند که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا ۷۰ درصد (یا حتی بیشتر) زیر قیمت اصلی خود عرضه می‌شوند. بدیهی است که فروشنده برخی از این کالاها را با ضرر عرضه می‌کند و فروش انبوه آن‌ها کار غیر عقلانی است. به همین دلیل تعداد کالاهای با تخفیف ویژه محدود بوده و عموماً در همان ثانیه‌های اول شروع حراج نیز به پایان می‌رسد.

خشونت در روز جمعه سیاه

یکی از دلایلی اصلی که از نام «سیاه» برای توصیف این روز استفاده می‌شود؛ خشنوت و جرایمی است که در طول این روز رخ می‌دهد. جرایمی که در برخی موارد به درگیری مسلحانه و حتی قتل نیز می‌انجامد. برای مثال و از سال 2010، درگیری‌هایی که میان مشتریان برای خرید کالا‌های موردعلاقه خود در این روز ایجاد شد منجر به کشته‌ شدن 10 نفر و مصدوم شدن 111 نفر شده است. یا مثلاً بدترین خاطره‌ای که مردم آمریکا از این روز دارند مربوط به بلک فرایدی سال 2008 می‌شود که در طی آن نگهبان فروشگاه زیر هجوم 2000 نفر جان خود را از دست داد و یک زن حامله نیز آسیب بسیار جدی دید. درگیری‌ها در روز بلک فرایدی حتی منجر به دخالت پلیس و حتی شلیک گلوله نیز شده است. برای مثال در سال 2016 و در سه ایالت تنسی، نیوجرسی و نوادا سه نفر مورد شلیک مستقیم گلوله پلیس قرار گرفتند که یکی از آن‌ها فوت کرد یا در سال 2012 دو نفر به علت درگیری برای جای پارک به یکدیگر شلیک کردند.

البته جرم در روز بلک فرایدی تنها به خشونت و درگیری‌ها خلاصه نمی‌شود و گران فروشی نیز یکی از آن‌ها است. بسیاری از فروشگاه‌ها در این روز از اشتیاق مردم برای خرید کالای‌های مختلف سواستفاده کرده و اجناس خود را با همان قیمت اصلی یا حتی گران‌تر به فروش می‌رسانند!

دوشنبه سایبری (Cyber Monday)

استقبال مردم و همینطور فروشندگان از بلک فرایدی باعث شد که در اوایل دهه‌ی 2000، اصطلاح «دوشنبه سایبری» یا همان Cyber Monday نیز متولد شده و در میان مردم رواج پیدا کند. از آنجایی که بسیاری از مردم حاضر به ایستادن در صف‌های طولانی نیستند و نمی‌خواهند در ازدحام جمعیت قرار بگیرند؛ خرید‌های خود را به صورت آنلاین و در اولین دوشنبه‌ بعد از عید شکرگزاری انجام می‌دهند. افزایش خرید‌های اینترنتی در این روز به‌ حدی افزایش یافت که در برخی موارد حتی از فروش بلک فرایدی نیز پیشی گرفت. همین مورد باعث شد که خرده‌فروشی‌ها و فروشندگان به این نتیجه برسند که مردم حتی تا یک هفته پس از سایبر ماندی نیز همچنان به دنبال خرید کالا‌های تخفیف دار هستند؛ در نتیجه اصطلاح و عبارت دیگری موسوم به «هفته‌ سایبری» نیز در میان مردم و رسانه‌ها رواج پیدا کرد.

بلک فرایدی در ایران و دیگر نقاط جهان

در سال‌های گذشته و با گسترش تجارت الکترونیک و به‌ لطف کمپانی‌هایی همچون آمازون، فرهنگ جمعه‌ سیاه توسعه‌ بسیار زیادی پیدا کرد و به بسیاری دیگر از نقاط جهان (از جمله ایران) صادر شد. تخفیف‌های بسیار زیاد و بعضاً باورنکردنی کالا‌های فیزیکی و دیجیتالی، خرید در روز بلک فرایدی را به یک فرهنگ بین‌المللی تبدیل کرد. به جز آمریکا که خود مهد و محل تولد این فرهنگ است، در کشور‌های دیگری همچون کانادا، بریتانیا، فرانسه، مکزیک، هند، آلمان، استرالیا و … نیز رویداد بلک فرایدی هر ساله برگزار و با استقبال زیادی نیز مواجه می‌شود. بلک فرایدی به‌قدری در تمام دنیا رواج پیدا کرد که بسیاری از فروشگاه‌ها و سایت‌های ایرانی را نیز وا داشت تا در این روز کالاهای خود را با تخفیف فوق‌العاده به فروش برسانند.

اولین بار فروشگاه «بامیلو» بود که رویدادی مشابه با بلک فرایدی و به نام «حراجمعه» را در ایران برگزار کرد. کمی بعد نیز دیجی کالا رویکردی مشابه را در پیش گرفت و با برگزاری رویداد «جمعه به خرید» به این مسیر اضافه شد. البته دیجیکالا کمی بعد نسخه‌ی داخلی و بومی‌سازی شده‌ خود را با نام «یلدای شگفت‌انگیز» خلق و برگزار کرد. همچنین امکان خرید از سایت‌های خارجی همچون آمازون نیز حتی با وجود تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی در ایران، ممکن شده است و بسیاری از افراد منتظر تخفیف‌های این روز هستند تا بتوانند کالای موردنظر خود را خریداری کنند. شما می‌توانید ویدئوی آموزش خرید از آمازون در بلک فرایدی را در هوم سرویز ببینید.

کلام آخر

ما در این مقاله سعی کردیم هر آن چیزی که باید دربار‌ه‌ روز بلک فرایدی و تاریخچه‌ آن را بدانید را با شما به اشتراک بگذاریم. امید است که این مقاله توانسته باشد برای شما مفید واقع شود. شما می‌توانید تعمیر موبایل و تعمیر لوازم خانگی خود را به تیم متخصص و حرفه‌ای هوم سرویز بسپارید تا خیلی سریع و با هزینه مناسب این کار را برای شما انجام دهند.